Lịch sử đèn pha ô tô (P1): Những dấu mốc lịch sử

Để mở đầu chuyên mục Lịch sử về đèn pha, chúng tôi muốn chia sẻ với bạn đọc một số mốc quan trọng trong lịch sử và quá trình phát triển của hệ thống chiếu sáng trên xe ôtô từ thế kỷ 19 cho đến nay.

>> Bạn có thể bình luận về bài viết này trên http://www.facebook.com/Autodaily

Những chiếc đèn pha ôtô đầu tiên dùng khí acetylen hoặc dầu hỏa được các tài xế sử dụng vào cuối những năm 1880. Thời kì đó khí acetylene được dùng rất phổ biến vì ngọn lửa có khả năng chống chịu với mưa và gió. Đèn pha chạy bằng điện đầu tiên được giới thiệu trong chiếc xe điện hiệu Columbia của công ty sản xuất xe điện ở Hartford, Connecticut, Hoa Kỳ vào năm 1898, nhưng chỉ mới ở dạng tùy chọn.

Đèn pha Acetylen

Vào năm 1904 nhiều nhà sản xuất đã trình làng đèn acetylene "Prest-O-Lite" theo dạng phụ kiện tiêu chuẩn. Bốn năm sau, hãng Peerless bắt đầu lắp đặt loại đèn pha chạy bằng điện theo dạng phụ kiện tiêu chuẩn. Năm 1912, hãng Cadillac đã kết hợp hệ thống đánh lửa điện Delco trong các xe ôtô của họ với hệ thống chiếu sáng, tạo ra hệ thống điện hiện đại cho xe ôtô.

Đèn pha chiếu thấp (đèn cốt) được công ty Guide Lamp giới thiệu vào năm 1915 nhưng đến năm 1917 hệ thống của Cadillac đã trở nên hữu dụng hơn vì người lái xe có thể chuyển từ đèn pha sang đèn cốt bằng một cần gạt mà không cần phải dừng xe lại và chui ra ngoài. Năm 1924, bóng đèn BiLux là loại bóng đèn hiện đại đầu tiên cho phép chiếu được cả luồng sáng thấp (cốt) và cao (pha) từ một bóng đèn đơn lẻ. Thiết kế cùng loại có tên là “ Duplo” được Guide Lamp đưa ra vào năm tiếp theo.

Năm 1927, thiết bị chỉnh pha cốt điều khiển bằng chân được giới thiệu và là phụ kiện tiêu chuẩn trong nhiều năm tiếp theo. Loại xe cuối cùng sử dụng thiết bị chỉnh pha cốt bằng chân là xe Ford F – Series 1991. Đèn sương mù được Cadillac đưa vào từ năm 1938 và chính công ty này phát minh ra hệ thống tự động chuyển đổi đèn pha/cốt “Autronic eye”.

Đèn pha tiêu chuẩn

Đèn pha tiêu chuẩn hình tròn hàn kín (sealed beam) với đường kính 7 inch (178mm) được đưa ra vào năm 1940 và có mặt trong tất cả các phương tiện ở Mỹ. Loại đèn hàn kín này cũng được sử dụng rộng rãi tại Anh, Úc và các nước thuộc địa của Anh cũng như Nhật Bản, nhưng nó lại chưa bao giờ được châu Âu chấp nhận, dẫn đến sự khác biệt về thiết kế đầu xe giữa hai bờ Đại Tây Dương trong nhiều thập kỉ.

Bóng đèn Halogen

Đèn pha halogen đầu tiên dùng cho xe ôtô được một tập đoàn các nhà sản xuất bóng và đèn pha châu Âu giới thiệu vào năm 1962. Công nghệ halogen được công nhận là một bước nhảy vọt vì nó làm cho bóng đèn sợi đốt hoạt động hiệu quả hơn nhiều và có thể tạo ra nhiều ánh sáng hơn các bóng đèn sợi đốt không có khí halogen cùng công suất. Nước Mỹ cấm dùng đèn halogen và chỉ cho phép dùng đèn hàn kín không có khí halogen cho đến tận năm 1978.

Bóng đèn HID

Hệ thống phát sáng cường độ cao (High Intensity Discharge - HID) được đưa ra trên loại xe BMW 7 series đời 1991. Thị trường châu Âu và Nhật Bản rất nhanh chóng ưa chuộng loại đèn pha HID với gần 50% thị phần toàn cầu, nhưng công nghệ này vẫn bị thị trường Bắc Mỹ chấp nhận rất chậm chạp. Lincoln Mark VIII đời 1996 là loại xe Mỹ đầu tiên gắn đèn pha HID, nó cũng là loại xe đầu tiên và duy nhất với hệ thống HID dùng điện một chiều.

Một số loại bóng đèn phổ biến

Trong phần này, chúng tôi xin giới thiệu với bạn đọc một số loại bóng đèn halogen được sử dụng trong hầu hết các đời xe ôtô phổ biến ở Việt Nam, nhằm giúp bạn có thể lựa chọn đúng loại bóng đèn khi cần thay thế hoặc nâng cấp

Bóng đèn H1 – Điện thế 12V, công suất 55W. Có một dây tóc, thường lắp ở vị trí đèn pha. Dùng cho các loại xe như Daewoo Lacetti và Magnus; Fiat Doblo; Ford Focus, Laser và Mondeo; Mazda 6; Mitsubishi Jolie (2001-2004) và SsangYong Musso.

Bóng đèn H3 – Điện thế 12V, công suất 55W. Có một dây tóc, thường lắp ở vị trí đèn gầm và đèn sương mù.

Bóng đèn H4 – Điện thế 12V, công suất 60/55W. Có hai dây tóc dùng cho chế độ đèn pha và đèn cốt. Dùng cho các loại xe như Daewoo Lanos và Matiz; Daihatsu Terios; Ford Escape (2001-2004), Everest và Ranger; Isuzu Dmax, Hi-Lander và Trooper; Kia CD5 và Spectra, Mazda Premacy và 323; Mitsubishi Jolie (trước 2001 và sau 2004), Lancer và Pajero; SsangYong Musso; Suzuki APV, Vitara và Wagon R+; Toyota Innova, Land Cruiser, Vios và Zace.

Bóng đèn H7 – Điện thế 12V, công suất 55W. Có một dây tóc, thường lắp ở vị trí đèn pha hoặc cốt. Dùng cho các loại xe như BMW 3 series và 5 series; Daewoo Lacetti; Fiat Albea, Doblo và Siena; Ford Focus, Laser và Mondeo, Mazda 3 và 626; Mercedes-Benz C, E và S class; Mitsubishi Jolie (2001-2004); Toyota Camry.

Bóng đèn HB3 – Điện thế 12V, công suất 60W. Có một dây tóc, thường lắp ở vị trí đèn pha. Dùng cho các loại xe như BMW 7 series; Ford Escape 2004; Mazda 3; Toyota Camry và Corolla Altis.

Bóng đèn HB3 – Điện thế 12V, công suất 60W. Có một dây tóc, thường lắp ở vị trí đèn pha. Dùng cho các loại xe như BMW 7 series; Ford Escape 2004; Mazda 3; Toyota Camry và Corolla Altis.

Nam Vũ (theo PLXH)

>> Phần II: Hệ thống chiếu sáng và sự an toàn của người lái xe